کد مطلب:34918 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اعتقادات

خير و شرّ در قرآن مجيد چه معنائي دارد؟

در قرآن مجيد خير و شر معني گستردهاي دارد كه مصاديق گوناگون و افراد مختلفي را شامل ميشود، «خير» در قرآن به معني «مال» (بقره/180) به معني «علم» و دانش (بقره/269) «جهاد» (نساء/19) «اعمال صالحه» (نساء/149) «ايمان» (انفال/23) و «قرآن» (نحل/30) به كار رفته است.

و همچنين در معاني ديگري مانند «انسانهاي خوب»، «گمان خوب»، «فرزند صالح»، «باغ و زراعت» و امثال آن.

قابل توجه اينكه اين واژه در قرآن مجيد به صورت مفرد 176 بار، و به صورت جمع 12 بار، به كار رفته است، در حالي كه «شر» به صورت مفرد و جمع تنها در 30 مورد به كار رفته!

واژه «شر» كه نقطه مقابل «خير» است به معني بلا و مصيبت، عذاب، انواع ناراحتيها و شدائد و هرگونه فساد و وسوسه آمده است.

نكته ديگري كه توجه به آن لازم است اينكه قرآن در آيه 2 سوره فلق «شر» را از مخلوقات خدا ميشمرد و ميگويد «مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ» [به خدا پناه ميبرم از شر تمام آنچه آفريده است.]

در اينجا دو سؤال پيش ميآيد نخست اينكه اين تعبير چگونه با عدمي بودن شرور سازگار است؟

ديگر اينكه قرآن در آيه ديگر ميگويد «اَلَّذي اَحْسَنَ كُلَّ شَيءٍ خَلْقَهُ» الم سجده/7 [همان خدائي را كه هرچه را آفريد، نيكو آفريد]، اين دو آيه چگونه با يكديگر سازگار است؟ و به تعبير ديگر از آيه دوم به خوبي استفاده ميشود كه هر چيز كه نام «شئ» بر آن اطلاق ميشود و مخلوق خدا است نيكو است، در حالي كه آيه اول ميگويد از شر مخلوقات به خدا پناه ببر.

در پاسخ سؤال اول بايد گفت آيه فوق هيچ مخلوقي را شر نميشمرد، بلكه ميگويد بعضي از مخلوقات ممكن است سبب شر شوند، يعني كمالي را معدوم كنند، حقي را از بين ببرند، نظمي را برهم زنند، بنابراين شر همان مفهوم عدمي خود را دارد كه گاه از سوي انسانهاي منحرف يا شياطين تحقق مييابد.

اين احتمال نيز وجود دارد كه اينجا اشاره به شرور نسبي باشد نه شر مطلق يا شر غالب مانند نيش مار كه يك اسلحه دفاعي براي او است، و نسبت به انسان ممكن است مايه شر شود، و انسان به خدا از چنين موجودي پناه ميبرد.

بعضي از مفسران (شر) را در آيه فوق به معني شيطان يا جهنم يا انواع حيوانات موذي، يا انسانها و شياطين زيانبخش، انواع بيماريها و درد و رنجها و قحطي و انواع بلاها تفسير كردهاند. ولي همانگونه كه گفتيم آيه مفهوم عامي دارد و ميدانيم هيچيك از اين امور شر مطلق يا شر غالب نيست، ولي با اين حال ممكن است مايه شر شوند كه انسان از شر آنها به خدا پناه ميبرد.

و از اينجا سؤال دوم نيز روشن ميشود كه تمام مخلوقات پروردگار خير است (يا خير مطلق يا خير غالب) و آنچه نام شر بر آن ميگذاريم يا جنبه عدمي دارد كه در مفهوم خلقت نميگنجد و يا جنبه نسبي دارد يا امور وجودي هستند كه ماية عدم ميشوند مانند سموم كشنده كه در عين حال جنبههاي درماني زيادي نيز دارند.

به اين ترتيب تمام تعبيراتي كه در قرآن در زمينه خير و شر آمده است به روشني تفسير ميشوند.

---

پيام قرآن ج 4

حضرت آيت الله مكارم شيرازي و ساير همكاران